Skąd „się bierze” dystymia i kiedy można ją podejrzewać?

Dystymia to przewlekłe obniżenie nastroju o objawach podobnych do depresji, ale znaczne mniej nasilonych. Zaburzenie to pozwala na względnie normalne funkcjonowanie, skutkiem czego często jest bagatelizowane – zarówno przez samych pacjentów, jak i otoczenie. Dystymia wpływa jednak na wszystkie sfery życia, znacznie obniżając jego jakość.

Na czym polega depresja?

Zgodnie z szacunkami WHO depresja dotyka około 300 milionów ludzi na świecie, co rok stając się przyczyną prawie miliona samobójstw. To poważne zaburzenie nastroju dawno już przestało być tematem tabu. Dzięki licznym kampaniom informacyjnym coraz bardziej rośnie świadomość społeczeństw dotycząca depresji, więc problem ten raczej nie spotyka się z lekceważeniem. Osoby borykające się z depresją mogą liczyć na zrozumienie i pomoc.

Głównymi objawami depresji są:

• znaczne obniżenie nastroju (smutek, apatia, rozdrażnienie, płaczliwość),
• brak energii, przewlekłe uczucie zmęczenia, nawet po niewielkim wysiłku,
• utrata dotychczasowych zainteresowań i zdolności odczuwania przyjemności.

Powyższym symptomom mogą towarzyszyć takie objawy jak obniżona samoocena, nieadekwatne poczucie winy, pesymizm, niepokój, bezradność, niezdecydowanie, wyraźnie ograniczenie aktywności życiowej, wycofanie społeczne, osłabienie zdolności poznawczych, zaburzenia libido, snu, apetytu, dolegliwości somatyczne o niejasnej etiologii, zachowania autodestrukcyjne, a nawet myśli i czyny samobójcze.

Czym się różni dystymia od depresji?

Dystymia to mniej znany problem psychiczny, a przez to często ignorowany i rzadko diagnozowany. Objawy dystymii bywają uznawane za trwałe cechy osobowości lub skutek życiowych niepowodzeń. Tymczasem na obraz kliniczny tego zaburzenia składają się te same symptomy, co w przypadku depresji. Różnice dotyczą nasilenia i czasu trwania objawów. O epizodzie depresji można mówić wówczas, gdy tylko dwa z jej podstawowych objawów trwają przez dwa tygodnie w dużym natężeniu. Epizody depresji mogą się powtarzać, ale występują pomiędzy nimi okresy remisji. Objawy dystymii nie są nigdy tak ciężkie, by uznać ją za depresję, ale nastrój depresyjny utrzymuje się nieprzerwanie przez wiele lat.

Zgodnie z kryteriami klasyfikacji diagnostycznych dystymię można stwierdzić po co najmniej dwóch latach występowania symptomów przez większość dni i większość czasu w ciągu dnia. U dzieci i młodzieży dystymia musi się utrzymywać przez rok (główne objawy to – inaczej niż u dorosłych – rozdrażnienie, niechęć do działania). Osoby z tym zaburzeniem psychicznym mogą odczuwać przygnębienie, zmęczenie, smutek, mieć trudności z koncentracją lub zaniżone poczucie własnej wartości, ale są przy tym w stanie spełniać swoje obowiązki zawodowe i role społeczne.

Jakie są przyczyny dystymii?

Jak dotąd nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o przyczyny dystymii. Nie wiadomo też, co sprawia, że u niektórych osób rozwija się depresja, a u innych dystymia, co dodatkowo utrudnia różnicowanie tych zaburzeń. Czynnikami ryzyka rozwoju zaburzeń nastroju są:

• uwarunkowania genetyczne (depresja u bliskich krewnych, specyficzny układ genów),
• zaburzenia neuroprzekaźnictwa i inne nieprawidłowości dotyczące OUN,
• zaburzenia równowagi hormonalnej,
• niektóre cechy osobowości (na przykład perfekcjonizm),
• trudne lub traumatyczne przeżycia (na przykład śmierć bliskiej osoby, rozwód).

W porównaniu z depresją dystymia częściej towarzyszy innym problemom psychicznym (na przykład zaburzeniom lękowym) i zaburzeniom somatycznym. Zaobserwowano też, że wielu pacjentów z dystymią ma stosunkowo nieduże wsparcie społeczne.

Czy dystymia jest uleczalna?

Dystymia jest źródłem cierpienia, odbiera wiele życiowych szans i możliwości samorealizacji. Może mieć przy tym niebezpieczne konsekwencje – prowadzić do epizodów depresji, nadużywania substancji psychoaktywnych czy zachowań autoagresywnych. Często dopiero takie powikłania dystymii skłaniają dotkniętą nią osobę do szukania pomocy. Nie warto jednak z tym zwlekać, ponieważ przewlekłe problemy psychiczne trudniej poddają się terapii i wymagają długiego procesu leczenia.

Wcześnie zdiagnozowane zaburzenia nastroju można skutecznie leczyć. Zwykle wymaga to połączeniapsychoterapii z farmakoterapią i zmianą stylu życia. Istotne jest przy tym jak największe zaangażowanie i motywacja pacjenta, co łatwiej osiągnąć przy wsparciu ze strony bliskich i dobrej relacji terapeutycznej. O potrzeby osób z dystymią dbamy kompleksowo w poradni Multimedyk w Łodzi.

Jak wygląda leczenie dystymii? Psychoterapia, farmakoterapia, zmiana stylu życia

Kluczowa w leczeniu dystymii jest rola terapii, najczęściej metodą poznawczo-behawioralną. Takie podejście pozwala pacjentowi identyfikować mechanizmy (schematy myślenia, zachowania), które przyczyniają się do obniżonego nastroju i wypracowywać nowe, konstruktywne sposoby radzenia sobie z problemami. Terapeuta może też sięgać po techniki, których celem jest przepracowanie traumatycznych doświadczeń albo wzmocnienie samooceny pacjenta.

Jeśli objawy dystymii są nasilone albo diagnoza wskazuje na rolę czynników endogennych (związanych ze zdrowiem somatycznym, stężeniami neuroprzekaźników, hormonów), leczenie zwykle wspomaga się odpowiednio dobraną farmakoterapią (najczęściej – lekami przeciwdepresyjnymi). Decyzję o jej wdrożeniu może podjąć psychiatra, czasem we współpracy z neurologiem czyendokrynologiem.

Leczeniu dystymii sprzyja zdrowy styl życia, przez który rozumie się prawidłowo zbilansowaną dietę, aktywność fizyczną i regulację cyklu okołodobowego, a także umiejętność odpoczynku i radzenia sobie ze stresem. Zaburzenia nastroju często rozwijają się na tle deficytów w tym obszarze. Właśnie dlatego ważne jest to, by pacjent utrzymywał równowagę pomiędzy pracą a życiem osobistym, opanował metody relaksacji i szukał aktywności, które sprawiają mu radość.